Ðộc đáo hoa văn người Xạ Phang

Thiếu nữ Xạ Phang làm giày hoa thêu truyền thống.

Giày của người Xạ Phang có mấy loại, trong đó bao gồm: Giày nam, giày nữ và giày cho người cao tuổi. Giày cho người cao tuổi chỉ có màu đen, mũi tròn và kín. Còn lại nam và nữ, từ trung tuổi trở xuống đều mang các đôi giày nhiều màu sắc, nhiều họa tiết. Ðiểm khác giữa giày nam - giày nữ là giày nữ kín mũi, còn giày nam hở một phần phía trước và một bên thân giày. Không chỉ độc đáo ở hình dáng, hoa văn trang trí trên mỗi đôi giày thể hiện sự khéo léo, óc thẩm mỹ riêng của người làm ra chúng. Tuy nhiên, các hoa văn này vẫn giữ điểm chung là những họa tiết mềm mại, đường cong, đường vành khăn, đường lượn sóng, cánh hoa… Và hầu hết giày hoa đều được trang trí hình bông hoa mẫu đơn nhiều cánh. Màu sắc trên giày được hòa trộn với những màu sắc sặc sỡ, chủ yếu là đỏ, hồng, xanh, vàng… và không phân biệt màu sắc đối với giày nam và giày nữ.

Trung bình để hoàn thiện mỗi đôi giày mất khoảng 10 ngày, trong đó thời gian thêu hoa văn từ 5 - 6 ngày. Công việc này không chỉ đòi hỏi sự cần cù, tỉ mỉ mà còn yêu cầu người phụ nữ phải khéo léo trong từng đường kim mũi chỉ. Ðể làm được điều đó, ngay từ khi hơn 10 tuổi, các bé gái người Xạ Phang đã bắt đầu tập thêu thùa, may vá và sớm làm quen với những hoa văn đó qua sự truyền dạy của mẹ, của bà. Ðây cũng là thước đo sự khéo léo, đảm đang, là hành trang quan trọng của mỗi thiếu nữ Xạ Phang khi “xuất giá” về nhà chồng. Có lẽ cũng nhờ đó mà những hoa văn độc đáo ấy vẫn được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác mà không bị mai một. Dẫu cho ngày nay có nhiều loại giày, dép bán sẵn với giá thành rẻ, chất lượng khá tốt nhưng người Xạ Phang vẫn theo nếp cũ, mang những đôi giày thêu truyền thống trong sinh hoạt, trong lao động sản xuất và coi đây như một nét đẹp văn hóa đáng tự hào. Có thể khẳng định như vậy bởi vào những lúc nông nhàn, phụ nữ Xạ Phang thường dành nhiều thời gian làm những đôi giày truyền thống để đảm bảo mỗi người trong gia đình luôn có từ 3 - 5 đôi giày mới tích trữ đủ dùng cho cả năm.

Cùng với trang phục truyền thống, nét hoa văn độc đáo trên đôi giày thêu đã tạo  nên “thương hiệu” không thể nhầm lẫn của người Xạ Phang Ðiện Biên. Mong rằng, bây giờ và mãi về sau, dân tộc Xạ Phang sẽ tiếp tục bảo tồn và phát huy những nét đẹp văn hóa đó như cách mà họ đã và đang làm được.