Triển vọng cây gai xanh

Trung tuần tháng 4, có dịp trở lại xã Rạng Đông chúng tôi nhận thấy sự đổi thay của mảnh đất và con người nơi đây. Nếu trước đây  đất đồi bị người dân bỏ hoang hóa nhiều năm, cỏ mọc um tùm thì nay đã phủ một màu xanh mướt của cây gai xanh. Là một trong những hộ đầu tiên trồng thử nghiệm, tới nay 1ha cây gai xanh của gia đình anh Cà Văn Trang, bản Nậm Mu đang sinh trưởng và phát triển tốt. Anh Trang chia sẻ: “Việc chuyển diện tích đất sang trồng cây gai xanh, chúng tôi không phải mất tiền đầu tư giống, phân bón, vì được Hợp tác xã (HTX) Dược liệu Tây Bắc cung ứng trước. Cùng với đó, chúng tôi được cán bộ HTX hướng dẫn, tư vấn kỹ thuật chăm sóc, dù đất đồi nhà tôi cằn cỗi, nhiều sỏi đá, nhưng sau 6 tháng trồng, cây phát triển tốt và đã cao khoảng 1m, dự kiến cuối tháng 6 cho thu hoạch lứa đầu tiên. Trồng cây gai xanh chỉ vất vả những ngày đầu mới trồng phải làm cỏ, từ lứa thứ hai trở đi chủ yếu chăm sóc, bón phân sau thu hoạch”.

Nhận thấy tiềm năng phát triển cây gai xanh, xã Rạng Đông đã phối hợp với HTX Dược liệu Tây Bắc tuyên truyền, vận động người dân cải tạo đất đồi hoang hóa, bạc màu, năng suất kém sang trồng cây gai xanh (hiện toàn xã đã trồng 8ha cây gai xanh). Ông Lầu A Sính, Chủ tịch UBND xã Rạng Đông cho biết: “Cây gái xanh được trồng tập trung ở các bản: Nậm Mu, Nong Luông, Bon A... theo đánh giá ban đầu cây phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng nên sinh trưởng và phát triển tốt; dự kiến cuối tháng 6 những diện tích trồng đầu tiên sẽ cho thu hoạch lứa đầu. Đặc biệt, đầu ra được HTX bao tiêu, nên các hộ gia đình rất yên tâm”. Ông Sính khẳng định: “Việc phát triển cây gai xanh không những góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng mà còn tạo thêm sinh kế, hướng đi mới để người dân phát triển kinh tế, thoát nghèo bền vững”.

Là đơn vị đầu mối tiêu thụ sản phẩm cho nông dân, HTX Dược liệu Tây Bắc đã đồng hành với nông dân vùng cao Tuần Giáo trong suốt quá trình triển khai, thực hiện. Ông Quàng Văn Hưng, Phó Giám đốc HTX Dược liệu Tây Bắc cho biết: Khi tham gia mô hình, bà con được HTX ứng trước giống cây, phân bón và chuyển giao kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch, ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm… Gai xanh là loại cây dễ chăm sóc, khả năng chịu hạn tốt, ưa khí hậu nóng ẩm. Tùy vào điều kiện thời tiết, khí hậu từng vùng miền để bố trí mùa vụ trồng thích hợp, ưu tiên thời gian bắt đầu có mưa, nhiệt độ không khí vừa phải, tránh khí hậu cực đoan (gió Lào, bão lũ, quá nóng hay quá lạnh…). Đối với cây trồng mới thường cho thu hoạch sau 4 tháng, các vụ kế tiếp thu hoạch sau 75 ngày. Trung bình, 1ha cây gai xanh cho thu từ 800 - 1.000kg vỏ khô, cho giá trị 70 - 80 triệu/ha/năm; mỗi năm có thể thu hoạch từ 4 - 5 vụ. Đây là loại cây rất có giá trị kinh tế, bởi có thể sử dụng tất cả bộ phận của cây để làm ra sản phẩm như: Thân và vỏ dùng sản xuất sợi dệt vải; lá được sử dụng trong chế biến bánh gai và tách chiết lấy tinh dầu; thân cây được dùng làm nguyên liệu sản xuất giấy… Sau 10 năm, HTX tiếp tục thu mua củ gai xanh để làm dược liệu. Củ gai xanh được sử dụng làm vị thuốc, giúp an thai và hỗ trợ chăm sóc sức khỏe cho thai phụ. Ngoài ra, còn được sử dụng làm vị thuốc chữa các chứng bệnh về mụn nhọt.

Với mục tiêu phát huy tiềm năng, thế mạnh về điều kiện đất đai, khí hậu để phát triển cây gai xanh, UBND huyện Tuần Giáo đã ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác với Tập đoàn An Phước về việc liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm vỏ khô cây gai xanh AP1 trên địa bàn huyện. HTX Dược liệu Tây Bắc là đơn vị đứng ra cam kết phối hợp với Tập đoàn An Phước cung ứng giống cây gai xanh đảm bảo chất lượng cho nông dân... Đồng hành hỗ trợ nông dân áp dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác để cây gai xanh AP1 sinh trưởng, phát triển cho năng suất tốt. Tập đoàn An Phước cam kết thu mua sản phẩm theo cơ chế thị trường đảm bảo các bên cùng có lợi, góp phần phát triển sản xuất cây gai xanh theo hướng bền vững, hiệu quả; cam kết phối hợp tốt giữa các nhà để duy trì và phát triển mối quan hệ liên kết chặt chẽ, lâu dài giữa chính quyền, doanh nghiệp, HTX và người dân. Ông Trần Khoa Phương, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Tuần Giáo cho biết: Hiện toàn huyện đã trồng được 13ha cây gai xanh, tập trung ở các xã: Rạng Đông, Mường Thín; trong đó xã Rạng Đông được trồng thí điểm từ tháng 9/2021. Theo đánh giá bước đầu cho thấy cây gai xanh phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng của huyện, dự kiến cuối tháng 6 sẽ cho thu hoạch lứa đầu tiên; trên cơ sở kết quả năng suất, sản lượng thu hoạch và đánh giá hiệu quả kinh tế của cây gai xanh đối với diện tích đã được trồng thử nghiệm tại xã Rạng Đông; Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục phối hợp với các địa phương tham mưu cho UBND huyện triển khai mở rộng ra một số địa phương khác để tạo vùng nguyên liệu, đến năm 2025 quy mô đạt khoảng 50 - 100ha. Ngoài ra, huyện cũng tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp mở rộng quy mô dự án tại những khu vực phù hợp, phối hợp với tập đoàn đào tạo nghề cho lao động nông thôn nhằm cung cấp nguồn nhân lực tại chỗ phục vụ dự án, đảm bảo phát triển sản xuất bền vững.